Motie wordt beleid, beleid zoekt uitvoerders
Een concreet plan met bite, eindelijk! Dat was mijn eerste reactie toen ik in de trein het actieplan (als PDF) van EZ doorlas. Hoe verfrissend anders dan eerdere beleidsdocumenten van vorige kabinetten (waarin werd uitgelegd dat het niet *mogelijk* was over te stappen naar open standaarden). Duidelijke uitspraken over het waarom van open standaarden, harde deadlines voor 2010 en een bereik over de gehele publieke sector; (rijks)overheid, onderwijs, zorg en een woud van aan de overheid gelieerde organisaties.
Er is heel veel te doen en het zal een heftige klus worden om de gestelde deadlines te halen in alle genoemde sectoren. Met name in de zorg en het onderwijs staan we aan het begin van een heel lang pad. Ik weet dat er honderden IT-ers al een paar jaar staan te trappelen om hiermee aan de slag te gaan. Hopelijk krijgen we nu een kans om dit ook écht te gaan doen. Ook grote IT-dienstverleners die tot nu toe slechts één teen in de zee van open standaarden en vrije software staken, moeten nu aan de bak. Het gebruik van open standaarden en vrije software is in de Nederlandse publieke sector in één klap volwassen geworden. Het is nu meedoen of jezelf over een paar jaar buitenspel zetten.
Het plan is ook een hart onder de riem van velen die zich jarenlang vrijwillig hebben ingezet deze ideeën onder de aandacht te brengen. Het laat zien dat het dus wel zin heeft om met Kamerleden, ambtenaren en uiteindelijk bewindspersonen om tafel te gaan zitten en een complex onderwerp als softwarestrategie uit te leggen. Bijna vijf jaar na de motie-Vendrik (als PDF) ligt er nu een duidelijke plan dat échte verandering nastreeft in de geest van de oorspronkelijke motie. Er staan wel wat kleine dingetjes in die voor verbetering vatbaar zijn. Zo wordt bijvoorbeeld de waarde van vrije software nog steeds gedefinieerd volgens de verkoopwaarde voor leveranciers. Dit is weliswaar makkelijk te meten, maar voor de samenleving een volstrekt irrelevant cijfer. De hoeveelheid te realiseren besparingen zijn veel relevanter (maar, toegegeven, moelijker te becijferen). Ook had het beschikbare budget wel iets meer mogen zijn dan 0,3% van de jaarlijkse bestedingen aan proprietary software, maar wellicht overvraag ik nu.
Nederland loopt achteraan in Europa met de adoptie van vrije software. Dit plan biedt een pad om die achterstand in te halen en weer een plek in de voorhoede in te nemen. Als we de bespaarde licentiegelden herinvesteren in onze eigen IT-sector, doet Nederland weer mee en hoef ik niet te emigreren (‘k heb getwijfeld over België ).
Vanaf april volgend jaar wordt het mogelijk een ODF-document naar rijksoverheidsinstellingen te sturen. Ik stel voor dat we dát, om iedereen een beetje wakker te houden, dan ook massaal gaan doen. Vanaf december 2008 mag je je schoolwerkstukje in ODF inleveren, want dat moet de school dan ondersteunen. Ik stel voor dat scholieren en studenten dát dan masaal gaan doen. Ook ministeries die instellingen of burgers toegang verlenen tot publieke data via proprietary standaarden/software, kunnen binnenkort vriendelijk, maar met een stevige ondertoon, worden aangesproken (doe er wel even een inhoudelijke advies bij over alternatieven).
Daarnaast moeten wij als community goed in de gaten houden dat de loophole van ‘comply-or-explain’ geen uitvlucht wordt. Ik denk niet dat het de bedoeling is dat er megacontracten worden uitgedeeld aan externe bureaus om ‘explain’-documenten te schrijven, terwijl van datzelfde budget een flink deel van de migratie betaald had kunnen worden. Met een positieve insteek moeten we deze zaken dus wel kritisch blijven volgen en in onze toetsenborden klimmen indien nodig.